Rusińskie miasto Civitas Rutenica

W XV w. w Wilnie mieszkali poganie Litwini, katolicy Niemcy i prawosławni Rusini. Wskutek rozwoju Wielkiego Księstwa Litewskiego społeczność ruska w Wilnie była liczna – w języku rusińskim przygotowywano oficjalne dokumenty i pisma władców. Nic więc dziwnego, że po przeniesieniu się do XV-wiecznego Wilna, zobaczymy nie tylko wieże Katedry czy kościoła św. Jana, ale też 14 świątyń prawosławnych.

Prawosławni zamieszkiwali Litwę od XIII w., ale budowę pierwszych cerkwi rozpoczęto za panowania księcia Olgierda. Dziś można podziwiać cerkiew Paraskiewy (Piatnicką) i sobór Przeczystej Bogurodzicy, które co prawda zmieniły swój wygląd. W tamtym czasie społeczności wyznające różne religie żyły w swoich dzielnicach. Miejsca wybrane na cerkwie wyznaczały także granice wspólnot – miasto rusińskie zajmowało znaczną część terytorium Wilna, rozciągając się od wzgórza Zamku Górnego do dróg, prowadzących na Ruś. Rusinów można było rozpoznać po charakterystycznym stroju, było tu wielu brodatych mnichów.

Kim byli najbardziej znani Rusini w Wilnie? W XVI w. ruski drukarz Franciszek Skaryna wydrukował w Wilnie pierwsze książki, w XVI i XVII w. wyrosła potęga dobrze dziś znanych rodów magnackich pochodzenia ruskiego, Chodkiewiczów i Sapiehów.